Асноўныя археалагічныя помнікі на тэрыторыі Рэчыцы і раёна

У пачатку 1989 г. археалагічныя вышуканні ў Рэчыцы правёў аддзел ар хеалогіі Гомельскага абласнога края знаўчага музея. Пошукавыя шурфы бы лі закладзены каля паўднёва-заходняга боку гарадзішча. Пад пластом грунту XIX - XX стст. і будаўнічага смецця ўдалося адшукаць рэшткі пабудовы канца XIV - пачатку XV ст. Былі зной дзены: ключ ад старажытнарускага на вяснога замка XIII - XIV стст., шматлікія абломкі глінянага посуду XII XVIII стст., манеты позняга сярэднявечча. Увесь комплекс археала гічных матэрыялаў сведчыць аб бурным развіцці Рэчыцы, пачынаючы з XII ст. Удзельнікі раскону 1989 г. зрабілі вывад: тэрыторыя летапіснага горада не абмяжоўвалася невялікім гарадзішчам Старая Крэпасць, якое было ўмацавана драўляна-земляным валам і глыбокім абарончым ровам. Да гарадзішча дзя дзінца прымыкала другая частка гора да - навакольны горад. Ён, напэўна, меў уласны пояс абароны, а таксама не ўмацаваны ІІасад, дзе і жыла значная частка насельніцтва. Рэчычане не забываюць аб сваёй гіс торыі. На гарадзішчы ўстаноўлены ма ляўнічы мемарыяльны знак "Помнік археалогіі". Пры праектаванні новага будаўніцтва ў межах горада ўлічваецца ахоўная археалагічная зона, кожны ла пік якой можа "адгарнуць" новую, не-вядомую пакуль старонку ўзнікнення старажытнай Рэчыцы. Падрыхтаналі да друку II. II. Рабянок, I. Л. ІІІафір г. Рэчыца Гарадзішча. У гарадскім парку, на пра-вым беразе Дняпра. Амаль прамавугольная пляцоўка паме-рам 75X45 м, з заходняга, усходняга і паў-днёвага бакоў умацавана валам вышынёй 2 м. 3 ноўначы гарадзішча абмываецца ра кой. 3 заходняга і ўсходняга бакоў глыбо кія яры. Даследавалі ў 1957 г. Э. А. Сіма новіч, у 1976 г. Г. В. Штыхаў. У адхоне выяўлены культурны пласт 1,6 м, з праслой камі попелу і вуголля. На глыбіні 1,2 м знойдзена кераміка XIII -XIV стст., не- калькі кавалкаў ляпнога посуду. Гарадзі-Інча адносіцца да ранняга жалезнага веку і эпохі Кіеўскай Русі. У XIII ст. тут быў дзядзінец горада. Матэрыялы даследавання захоўваюцца ў Інстытуце гісторыі АН Рэспублікі Бела русь і Рэчыцкім краязнаўчым музеі. Паселішча. На паўночна ўсходняй ус краіне горада, за 0,6 км на ўсход ад ільноза-вода, ва ўрочышчы Прудок. Адкрыў і да-следаваў у 1981 г. на плошчы 1200 м2 У. П. Ксяндзоў. У культурным пласце 0,1 м выяўлены крамянёвыя наканечнікі стрэл грэнскага тыпу, ланцэтападобныя прылады працы, вастрыі з пукатай і ІІрамой спінка-мі, скрабкі, скрэблы, разцы, свярдзёлкі - Ігакруткі, пласціны з рэтуІІІІпу, адшчэпы, рэтушоры, адбойнікі, нуклеусы і інш. Ад-носіцца да эпохі мезаліту (9 -5-ае тысяча годдзі да н. э.). в. Азершчына, цэптр сельсавета Паселішча. За 0,3 км на захад ад вёскі, на правым беразе р. Ведрыч. Памеры 100X50 м. Выявіў і абследаваў у 1977 г. У. П. Ксяндзоў. У культурным пласце 0,2 м знойдзены 12 крамянёвых ножападобных пласцін, 15 адіпчэпаў, скрабок, рэшткі ляп-ной керамікі. Адносіцца да каменнага веку. Расконкі не праводзіліся. в. Акцябр, Камсамольскі сельсавет Гарадзішча. За 1 км на паўночны захад ад вёскі. Чатырохвугольная пляцоўка ІІаме рам 60X45 м абнесена валам вышынёй 2 м. Ніжэй яго прыкметы рэшткі другога вала, насыпанага з культурнага пласта. Ад крыў і абследаваў у 1976 г. Г. В. Штыхаў. Раскопкі ІІе ІІраводзіліся. в. Баршчоўка, цэнтр сельсавета Курганны могільнік. За 1,5 км на ўсход ад вёскі, ва ўрочышчы Курганне, каля могі лак. 65 насыпаў вышынёй 0,5 - 2,2 м, дыя-метрам 10-15 м. Вядомы з 1885 г. Абследа-валі ў пачатку XX ст. Е. Р. Раманаў, у 1976 г. Г. В. Штыхаў. Раскопкі не праводзі ліся. в. Берагавая Слабада, Глыбаўскі сельсавет Курганны могільнік. За 0,5 км на паў ночны захад ад вёскі, на беразе Дняпра. 4 насыпы выіпынёй 1,5 м, дыяметрам каля 10 м. Выявіў і абследаваў у 1976 г. Г. В. Штыхаў. Раскопкі не праводзіліся. Паселішча. На заходняй ускраіне вёс кі, на другой надпоймавай тэрасе Дняпра, на вышыні 2 м над межанным узроўнем вады ў рацэ ў летні перыяд. Выявіў у 1977 г. і даследаваў у 1978-1983 гг. У. П. Ксяндзоў. Культурны пласт 0,3 м прасочаны ўздоўж берага на працягу 1 км (глыбіня залягання 0,2 - 0,5 м ад паверхні). У 3 раскопах агуль-най плошчай 448 м2 ускрыта частка мезалі тычнага гаспадарча-бытавога комплексу. Вы яўлены рэшткі злёгку заглыбленага ў зямлю прамавугольнага жытла памерам 4X4 м. Ва кол яго ямы авальнай і круглай формы з ІІакатымі сценамі і чапіападобным дном, нрасочаны 2 ІІаглыбленні, запоуненыя попе лам і драўнінным вугалем (рэшткі агні-шчаў). У культурным пласце знойдзены 3841 крамянёвы выраб: нуклеусы, адіпчзпы, пласціны, наканечнікі стрэл, скрабкі, раз цы, сякерападобныя прылады працьт з выем камі, праколкі, трапецыі і інш. Адносіцца да верхнедняпроўскай культуры нозняга ме заліту, датуецца 6- 5-ым тысячагоддзямі да н. э. Матэрыялы даследаванняў захоўваюцца ў Інстытуце гісторыі АН Рэспублікі Бела русь. в. Борхаў, Баршчоўскі сельсавет Гарадзішча. За 3 км на поўдзень ад вёскі, сярод балота. Пляцоўка ІІрамавугольнай формы з за кругленымі вугламі, памерам 60X30 м, аб несена валам вышынёй 1 м. Вядома з 1910 г. Даследавана ў 1955 і 1959 гг. В. М. Мельнікоўскай. На плошчы 34 м2 быў ускры-ты культурны пласт каля 0,6 м. Выяўлены рэшткі пабудовы памерам 3,2X3,2 м. Зной дзены абломкі ляпнога глінянага посуду, 7 прасліц, жалезная Іппілька. У 1976 г. га-радзішча абследаваў Г. В. Штыхаў. Помнік адносіцца да мілаградскай культуры, дату-ецца VII - III стст. да н. э. в. Валадарск, Глыбаўскі сельсавет Гарадзішча. За 2 км на поўдзень ад вёскі, сярод балота. Пляцоўка авальная, аб-несена 2 валамі. Вышыня ўнутранага вала каля 2 м, вонкавага - 0,5 м. Абследавалі ў 1958 г. В. М. Мелыіікоўская, у 1976 г. Г. В. Штыхаў. Культурны пласт 0,3 м. Зной-дзены рэіпткі ляпной керамікі. Адносіцца да мілаградскай культуры. Датуецца VII - III стст. да н. э. Раскопкі не праводзіліся. Гарадзішча ў в. Гарошкаў. Ранні жалезны век Курганны могільнік. За 1,5 км на поў дзень ад вёскі, каля лясной дарогі, ва ўрочышчы Усобіна. 70 курганоў вышынёй 0,5 - 1,5 м, дыяметрам 8-10 м. Каля асоб-ных насыпаў ёсць раўкі. Выявіў і абследа-ваў у 1976 г. Г. В. Штыхаў. Раскопкі не праводзіліся. Матэрыялы абследавання захоўваюцца ў Інстытуце археалогіі АН Рэспублікі Беларусь і Інстытуце гісторыі Рэспублікі Беларусь. в. Васількова, Дуброўскі сельсавет Курганны могільнік. За 1 км на ўсход ад вёскі, на ўзлессі. 19 курганоў вышынёй 1 - 1,7 м, дыяметрам 8 - 20 м. Выявіў у План і разрэз зарубінецкага жылля (в. Гарош- 1976 г. Г. В. Штыхаў. Раскопкі не праводзі- каў. Заштрыхаваны ямы ад слупоў) ліся. Пас. Гагалі, Камсамольскі сельсавет Паселішча. За 0,5 км на паўднёвы захад ад вёскі, на першай надпоймавай тэрасе пра-вага берага р. Бярэзіны. Выявіў у 1977 г. У. П. Ксяндзоў. На плоінчы 150 м ІІрасоча-ны культурны пласт 0,15 м. Знойдзены кра мянёвыя вырабы (адшчэпы, пласціны) і рэ-шткі ляпной керамікі. Помнік адносіцца да бронзавага веку, датуецца 2-ім - 1-ым тысячагоддзямі да н. э. Раскопкі не пра-водзіліся. в. Гарошкаў, Заспенскі сельсавет Гарадзішча. У вёсцы, на правым беразе р. Дняпро, ва ўрочышчы Гарадок. Складаец-ца з 2 пляцовак, умацавана 2 валамі. Унут раны вал абмяжоўваў малую пляцоўку (па-меры 100X25 м) амаль трохвугольнай фор-мы. Вонкавы вал размяшчаўся за 65 - 70 м ад унутранага. Пляцоўка паміж валамі па-мерам 140X70 м. Выіпыня ўнутранага вала 2 м, вонкавага 3,5 м. Гарадзішча разам з 2 пляцоўкамі і валамі займае плошчу каля 2 га. Адкрыў у канцы XIX ст. У. 3. За вітневіч, абследавалі ў 1935 г. А. Дз. Кава леня, у 1952 г. Ю. У. Кухарэнка, у 1964 1967 гг. Л. Д. Побаль, у 1976 г. Г. В. Штыхаў, даследавала ў 1954 1961 гг. В. М. Мельні коўская. У час раскопак выяўлены рэшткі жытлаў, якія размяшчаліся скучана ІІа цэн-тралыіай частцы пляцоўкі. Даследавала 20 жытлаў. Яны слупавой канструкцыі, у плане квадратныя ці прамавугольныя, зрэд ку з закругленымі вугламі, плопічай 12 16 м2, заглыблены ў мацярык на 0,15 0,5 м, разлічаны на адну сям'ю. Для будаўніцтва сцен выкарыстоўвалі 2 прыёмы: плятнёвы, калі наміж слупамі ставіўся Іпчыльны пля цень, і замацаванне паміж слупамі тонкага бярвення, пакладзенага гарыяанталыіа. Двухсхільны дах на парных сохах - высо кіх слупах з развілкай - у сярэдзіне жыл ля падтрымліваўся цэнтральным слупам. Уваход рабілі ў сцяне ці ў вугле. АгніІІІчы адкрытыя, размешчаныя паміж цэнтраль ным слупам і сцяной. Двары абгароджвалі плятнём. Характэрная асаблівасць жыт лаў - наяўнасць выступу прамавугольнай, круглай ці авальнай формы ў адной з сцен або вуглоў. Даследавана пабудова (даўжыня 8,5 м, шырыня да 3 м), верагодна, культавага прызначэння. Яна была заглыблена ў маця-рык на 0,5 м. Выяўлена двухкамерная вы-творчая пабудова. Каля кожнага жытла быў невялікі склеп, які ўяўляў сабой яму з пры-ступкамі і пакрыццём у выглядзе будана. У 4 ямах знойдзены скарбы: у 1 - жалезныя земляробчыя прылады працы, у 3 іншых - жаночыя ўпрыгожанні. На гарадзішчы знойдзены таксама 14 сярпоў, дзесяткі на-жоў і тачыльных брускоў, 30 бронзавых бранзалетаў, падвескі, кольцы, латэнскія фібулы, шпількі некалькіх тыпаў (посаха падобныя, гальштацкія і інш.), каля 100 грэчаскіх пацерак са шкла, сотні грузікаў і прасліц, каля 90 гліняных фігурак жы вёл, ІІераважна коней, тыглі, льячкі, ліцей-ныя формы, шмат вырабаў з металу, каменю, косці, рога. Помнік адносіцца да мілаград-скай і зарубінецкай культур, датуецца IV - I стст. да н. э. Матэрыялы раскопак захоўваюцца ў Ін стытуце гісторыі АН Рэспублікі Беларусь, Інстытуце археалогіі АН Рэспублікі Бела русь, у Гомельскім і Рэчыцкім краязнаў-чых музеях. Бескурганны могільнік-1. Паміж 2 ва ламі гарадзішча. Даследаваны ў 1954, 1955, 1959 1961 гг. В. М. Мельнікоўскай. Раска-пана каля 100 пахаванняў. Трупаспаленні знаходзіліся ў круглых ці прадаўгаватых ямах глыбінёй 0,2 - 0,5 м. Знойдзены гліня-ны ляпны посуд, жалезны наканечнік стра-лы, бронзавае кольца з выступамі, праслі-цы. Адносіцца да мілаградскай культуры. Бескурганны могільнік-2. За 0,1 км на поўнач ад вонкавага вала гарадзішча. Ад-крыла і раскапала ў 1958 г. В. М. Мельні коўская. Даследавана 5 пахаванняў. Зной-дзены гліняны ляпны посуд, наканечнік кап'я, нож, фібула, бронзавы ланцужок. Адносіцца да зарубінецкай культуры, да-туецца I ст. да н. э. Матэрыялы раскопак могільнікаў зна-ходзяцца ў Інстытуце археалогіі АН Рэс-публікі Беларусь. в. Гіроў, Белабалоціцкі сельсавет Гарадзішча. За 4 км на поўнач ад вёскі, на левым беразе Дняпра, сярод балота. Пля-цоўка авальная, памерам 75X60 м, умацава- на 2 валамі. Вышыня ўнутранага вала 1,5 м, вонкавага 2 м. Вядома з 1910 г. Абследавалі ў 1955 г. В. М. Мельнікоўская, у 1976 г. Г. В. Штыхаў. Раскопкі не праводзіліся. в. Глыбаў, цэнтр сельсавета Гарадзішча. На паўднёва-ўсходняй ускраіне вёскі. Пляцоўка памерам 160Х X1Ю м абнесена дугападобным валам вышы-нёй болып за 2 м. Даследавала ў 1955 г. В. М. Мельнікоўская. Раскапана 200 м2 пло-шчы. У культурным пласце 0,5 м выяўлены рэшткі 2 жытлаў, знойдзена ляпная керамі-ка, прасліцы, грузікі. У 1976 г. гарадзішча абследаваў Г. В. Штыхаў. Адносіцца да мі-лаградскай (VII - III стст. да н. э.) і зарубінецкай (II ст. да н. э. - V ст. н. э.) культур. Могільнік-1. На тэрыторыі сучасных каталіцкіх могілак. 4 насыпы выіпынёй 1,5-2 м, дыяметрам 10-12 м. У 1958 г. С. С. Шырынскі даследаваў адзін курган. Пахавальны абрад - трунапалажэнне ў яме пад насыпам. Знойдзены рэшткі ганчарнага посуду, бронзавыя ўпрыгожанні. У 1976 г. могільнік абследаваў Г. В. Штыхаў. Ён прыйшоў да вываду, што могільнік належаў дрыгавічам, датуецца ён XII - пачаткам XIII ст. Могільнік-2. За 0,2 км на поўнач ад гарадзішча. Захаваліся тры курганы вышы-нёй 1,5 - 2 м, дыяметрам 10-12 м. Раней курганоў было 9. У 1958 г. два курганы абследаваў С. С. Шырынскі. Пахавальны абрад - трупапалажэнне ў ямах Ігад насы пам. Знойдзены ўпрыгожанні з бронзы, шкляныя пацеркі, бронзавы крыжык, аздоб лены выемчатай эмаллю. У 1976 г. могіль-нік абследаваў Г. В. Штыхаў і зрабіў вы-вад, што могільнік належаў дрыгавічам, датуецца XII ст. Матэрыялы даследавання захоўваюцца ў Інстытуце археалогіі АН у Маскве. в. Горваль, Глыбаўскі сельсавет Гарадзішча. За 1,5 км на поўдзень ад вёскі. Пляцоўка трохвугольная, плошчай 600 м2. 3 боку поля ўмацавана валам вышы-нёй 1,5 м, даўжынёй 25 м і ровам глыбінёй 5 м. У 1958 г. гарадзішча даследава-ла В. М. Мельнікоўская, а ў 1976 г. - Г. В. Штыхаў. Культурны пласт 0,6 м. Зной дзены рэшткі ляпнога посуду, а таксама ганчарнай керамікі эпохі Кіеўскай Русі. Усе знаходкі размяшчаліся ў верхняй част-цы могільніка. Адносіцца да мілаградскай (VII - III стст. да н. э.), зарубінецкай (II ст. да н. э.) культур і да эпохі Кіеў-скай Русі (XI - XIII стст.). Матэрыялы даследавання захоўваюцца ў Інстытуце археалогіі АН у Маскве і Ін-стытуце гісторыі АН Рэспублікі Беларусь. Курганны могільнік. За 0,3 км на ўсход ад вёскі, на правым беразе р. Бярэзіна. 30 насыпаў вышынёй 0,5 - 2 м, дыяметрам 9-12 м. У 1958 г. могільнік абследава-ла В. М. Мельнікоўская, а ў 1976 г. - Г. В. Штыхаў. Раскопкі не праводзіліся. Стаянка. У цэнтры вёскі. Выявіў і аб-следаваў у 1977 г. У. П. Ксяндзоў. На пло шчы 800 м2, на дзюне знойдзены крамянёвыя скрабкі, наканечнікі стрэл, ножападобныя пласцінкі, фрагменты грабеньчата-ямачнай керамікі. Адносіцца да эпохі неаліту, да-туецца 4-ым - 2-ім тысячагоддзямі да н. э. Раскопкі не праводзіліся. Матэрыялы абследавання захоўваюцца ў Інстытуце гісторыі АН Рэспублікі Бела-русь. в. Завужаль, Холмецкі сельсавет Гарадзішча. На паўднёвай ускраіне вёс-кі, на беразе Дняпра, побач з могілкамі. Вышыня пляцоўкі над наваколлем каля 15 м. Пляцоўка чатырохвугольная, з закругле-ным паўднёва-ўсходнім вуглом, намерам 75X75 м. 3 боку поля ўмацавана дугана-добным валам вышынёй 1,5 - 3 м, даўжынёй каля 100 м. 3 заходняга і ўсходняга бакоў - яры. Вядома з канца XIX ст. У 1958 г. аб-следавала В. М. Мельнікоўская, у 1964 г. Л. Д. Побаль, у 1976 г. Г. В. Штыхаў. У культурным пласце 0,3 - 0,4 м выяўлены рэшткі ляпнога посуду і ганчарная керамі-ка (у верхняй частцы). Адносіцца да мі лаградскай (VII - III стст. да н. э.) і зарубінецкай (II ст. да н. э. - V ст. н. э.) культур, а таксама да энохі Кіеў скай Русі. Раскопкі не праводзіліся. Матэрыялы абследавання захоўваюцца ў Інстытуце археалогіі АН у Маскве і Ін-стытуце гісторыі АН Рэспублікі Беларусь. в. Калочын, Холмецкі сельсавет Гарадзішча-1. За 0,5 км на поўнач ад вёскі, на правым беразе Дняпра. Пляцоўка памерам 42X36 м умацавана 2 падковапа Гліняныя сасуды з Калочынскага гарадзішча (сярэдзіна I тыс. н. э.) Сярпы з гарадзішча Калочын добнымі валамі, вышыня ўнутранага вала 3,5 м, вонкавага 1,1 м. Даследавалі ў 1951 г. Ю. У. Кухарэнка, у 1955 г. В. М. Мельнікоўская, у 1955-1960 гг. Э. А. Сы-мановіч. Раскапана 1332 м2 плошчы. Зной дзены гліняны посуд і біканічныя гаршкі з валікам, жалезныя сярпы, нажы, шылы, долата, гліняныя прасліцы, зерняцёрка. Ад носіцца да VI - IX стст. Знойдзены і болып раннія матэрыялы мілаградскай і за рубінецкай культур. Гарадзішча-2. За 0,5 км на поўдзень ад вёскі, на мысе правага берага ДІІянра. Пля цоўка нрамавугольная, намерам 50X25 м, умацавана 2 валамі і равамі. Пышыпя ўнут- ранага вала 3 м, вонкавага 2,5 м. У 1955 і ў 1961 гг. даследавала В. М. Мельнікоўская. У культурным нласце 0,5 м знойдзены матэ-рыялы мілаградскай (VII - III стст. да н. э.) і зарубінецкай (II ст. да н. э. - V ст. н. э.) культур. Селішча. Побач з гарадзішчам. Плошча больш за 1 га. Даследаваў у 1955 - 1960 гг. Э. А. Сымановіч, абследавалі ў 1955 г. В. М. Мельнікоўская, у 1964 г. Л. Д. По баль. Выяўлены 2 паўзямлянкавыя жытлы, Іпмат гаспадарчых ям, знойдзетіа ганчарная кераміка. СеліІІІча належала славянам. Да туецца яно VI - VIII стст. Матэрыялы даследавання знаходзяцца ў Рэчыцкім краязнаўчым музеі. Па пазве вёскі ІІазвана культура. в. Каравацічы, цэнтр сельсавета Гарадзішча-1. За 0,8 км на паўднёвы ўсход ад вёскі, сярод асушанага балота, ва ўрочышчы Пагібла. Пляцоўка гарадзішча амаль круглая ў плане, дыяметрам 65 м, абнесена валам вышынёй да 2 м. У 1976 г. га радзішча выявіў і абследаваў Г. В. Шты хаў. Культурны пласт 0,2 м. Знойдзены фрагменты ляпнога посуду з гліны. Гарадзішча-2. За 4 км на поўдзень ад вёскі, ва ўрочышчы Шчоўб. Пляцоўка га радзішча амаль круглая, вышынёй 2,5 м, дыяметрам 45 м, абнесена кальцавым валам. У 1970 г. гарадзішча выявіў Г. В. Штыхаў, ён жа абследаваў гэты Іюмнік археалогіі ў 1976 г. Культурны пласт у шурфах 0,3 м. Знойдзены ляпны гліняны посуд. Гарадзішча адносіцца да мілаградскай (VII - III стст. да н. э.) і зарубінецкай (II ст. да н. э. - V ст. н. э.) культур. в. Коззе, Дземяхоўскі сельсавет Гарадзішча. За 0,7 км на захад ад вёскі, на правым беразе р. Ведрыч. Гарадзішча мае 2 пляцоўкі. Паўноч ная - прамавуголыіай формы, памерам 55x50 м, абнесена валам вышынёй 0,5 - 2 м. Паўднёвая пляцоўка амаль прамавуголь ІІая, памерам 80X30 м, яна абнесена валам вышынёй 0,5 м. У 1976 г. гарадзішча выя-віў і абследаваў Г. В. Штыхаў. На паўднё-вай пляцоўцы культурны пласт 0,3 м. У ім знойдзена ляпная кераміка з гліны. Гара дзішча адносіцца да ранняга жалезнага ве ку. Раскопкі яго не праводзіліся. Матэрыялы даследавання захоўваюцца ў Інстытуце гісторыі АН Рэснублікі Бела русь. в. Крапіўня, Камсамольскі сельсавет Курганны могільнік. За 2 км на паў ночны ўсход ад вёскі, на правым беразе р. Бярэзіна. 25 курганоў вышынёй 0,5 1,7 м, дыяметрам 6-10 м. У 1976 г. могіль нік выявіў і абследаваў Г. В. Штыхаў. Раскопкі не мраводзіліся. в. Крынкі, Ліскаўскі сельсавет Гарадзішча-1. За 2 км на захад ад вёскі, у лесе, ва ўрочышчы Гарадок. Займае ўсход нюю частку ўзвышша. Пляцоўка гарадзіінча круглая, плопічай 5675 м2, умацавана валам вышынёй 1,2 м, ІІІырынёй 10 м. 3 паўднёвага захаду прасочаны дадатковы вал выіныііёй 0,5 - 0,7 м, Іпырынёй 8 м і роў глыбінёй 0,4 0,6 м, шырынёй 3 м. У 1976 г. гарадзі Іпча выявіў Г. В. Штыхаў, а ў 1981 г. яго абследаваў М. I. ЛаІІІанкоў. Раскопкі га радзішча не праводзіліся. Гарадзішча-2. За 3 км на захад ад вёскі, за 1 км на захад ад гарадзішча 1, ва ўро чьшічы Гарадок. Пляцоўка гарадзііпча авальная, плошчай 4200 м2, умацавана валам выніынёй 1 м, Іпырынёй 8 м і ровам глыбі нёй 0,5 м, шырынёй 5 6 м. У 1981 г. выявіў і абследаваў М. I. Лашанкоў. Магчыма, гэта гарадзіінча сховішча ранняга жалезна га веку. Раскопкі яго не праводзіліся. Курганны могільнік. За 2 км на ўсход ад вёскі, ва ўрочыінчы Лаўскае, на ўзлессі. 20 курганоў вышынёй 0,5 - 2 м, дыяметрам 5 - 6 м. Каля асобных насыпаў прасочаны раўкі. У 1981 г. могільнік выявіў М. 1. Лашанкоў, ён жа абследаваў помнік археа логіі ў 1982 г. Раскопкі могільніка не праводзіліся. в. Ліскі, цэнтр сельсавета Гарадзішча. За 3 км на поўдзень ад вёскі, ва ўрочыіпчы Зарэцкі (Гарадок), ся род правабярэжнага поплаву р. Ведрыч, па невысокім пагорку. Пляцоўка гарадзішча авальная, памерам 190X155 м. Умацавана валам вышынёй 2 м, шырынёй 14 - 18 м. 3 усходняга боку гарадзііпча прасочаны да датковы вал вышынёй 1 м, шырынёй 8 м і роў глыбінёй 0,5 - 0,7 м, шырынёй 3 3,5 м. 3 паўднёвага і паўночнага ўсходу вал і роў пераходзяць у тэрасу І паступова злі ваюцца з асноўным валам. У 1976 г. гарадзі-ІІІча выявіў Г. В. Штыхаў, а ў 1980 1982 гг. яго даследаваў М. I. Лашанкоў. Культурны пласт гарадзііпча 0,4 - 0,8 м. Знойдзены больш за 20 тыс. фрагментаў ляпной керамікі і болып як 82,5 кг бурага жалязпяку (балотнай руды), 490 касцей дзі кіх і свойскіх жывёлін, 142 гліняныя гру зікі - ІІрасліцы і іх фрагменты, частка тыг-ля і льячкі, 2 бронзавыя люстэркі, рэшткі бранзалетаў, бляшка з вушкам, званочак, фібула, жалезныя нажы, сярпы, 2 цвікапа-добныя шпількі, фрагменты шпілек, нака нечнік стралы, пацерка з арнаментам, ка менная зерняцёрка, сякеры, таўкачы, цёрач-нік ад зерняцёркі, крамянёвыя рэтушор, праколка, скрабкі, нож, нласціны і адінчэ-ІІы, наканечнік для стралы і інш. Гарадзішча адносіцца да мілаградскай культуры, яно датуецца VI - IV стст. да ІІ. э. Курганны могільнік. За 0,5 км на лоў пач ад вёскі, па дарозе на в. Крынкі, каля чыгуначнага пераезда. Могільнік склада юць 26 курганоў вышынёй 0,4 1,5 м, дыя метрам 5 11 м. У 1981 г. могілыіік выявіў і даследаваў М. I. Лашанкоў. Раскапапы 2 насыпы. У адным знойдзены рэшткі ган-чарнага збана, у другім выяўлена пахаванне ла абрадзе трунапалажэння, галавой на захад на падсыпцы. Каля ног нябожчыка былі раскіданы жалезныя цвікі, каля галавы - рэшткі ганчарнага носуду. На поясе 2 брон завыя кольцы і прамавугольная спражка. Могільнік адносіцца да эпохі Кіеўскай Русі, датуецца канцом X XIV стст. н. э. Селішча. Знаходзіцца ў вёсцы, на ле вым беразе р. Ведрыч. Плоіпча 0,7 - 0,8 га. У 1981 г. селііпча выявіў і абследа ваў М. I. Лашанкоў. Культурны пласт 0,4 м. Знойдзены рэіпткі ляпной керамікі бронзавага і ранняга жалезнага вякоў і ган-чарная кераміка XIV - XVII стст., косці жывёлін. Матэрыялы абследавання захоўваюцца ў Інстытуце гісторыі АН Рэспублікі Бела русь. в. Луначарск, Заспенскі сельсавет Курганны могільнік. На ўсходняй уск-раіне вёскі, на правым беразе Дняпра. 50 насыпаў выніынёй 0,5 - 2,5 м, дыяметрам 6 10 м. Каля вялікіх курганоў ёсць раўкі. У 1964 г. могільнік абследаваў Л. Д. По-баль, а ў 1976 г. - Г. В. Штыхаў. Раскопкі могільніка не праводзіліся. Глівяны ковік і прасліца (мілаградскія гру зікі) в. Мілаград, Глыбаўскі сельсавет Гарадзішча. За 1 км на поўнач ад вёскі, на правым беразе Дняпра. Гарадзішча мыса вага тыпу, трохвугольнай формы. Мае жы лую (нлоіпча 0,4 га) і гаспадарчую (ІІлошча 0,6 га) пляцоўкі. Жылая з трох бакоў умаца вана ГІ-надобным валам вышынёй 2 м. Рас копкі праводзілі ў 1952 г. Ю. У. Куха рэнка, у 1955, 1957, 1958, 1961 Іт. В. М. Мельнікоўская. Гарадзіпіча абследавалі ў 1964 г. Л. Д. Побаль, а ў 1976 г. Г. В. Штыхаў. Раскапана 800 м2 нлонічы. Даследаваны абарончыя збудаванні ў заход няй частцы гарадзішча. Край пляцоўкі тут выіпэйшы, на ім праходзіў насып стара жытнага вала. Паралельна схілу знаходзі ліся 3 канавы. Раскопкамі ўстаноўлена, ІІІто на першым часе былі набудаваны ўмацаван ні, якія адгароджвалі мыс ад плато, а не калькі пазней - больш магутныя валы, што аддзялялі жылую пляцоўку. 3 заходняга боку знаходзіўся ўваход на гарадзііпча. Культурны пласт на жылой пляцоўцы 0,5 м. Ён аднастайны, без праслоек, насычапы ке рамікай і асобнымі знаходкамі. Выяўлены рэшткі 10 жытлаў слупавой канструкцыі, якія размяшчаліся ўдоўж унутранага схілу валоў і месцамі падыходзілі да іх асновы, і гаспадарчых пабудоў. Яны былі круглымі ў плане, дыяметрам 7 м. На гарадзішчы выяўлена некалькі мяшаных мілаградска зарубінецкіх комплексаў. Так, у адным жы-тле, раскапаным у 1957 г., знаходзіліся мілаградская і зарубінецкая кераміка і вя лікая колькасць бронзавых рэчаў, у тым ліку Іюзналатэнскія фібулы. На гарадзі ІІІчы знойдзены сярпы, гліняныя прасліцы, тыглі, бронзавыя пярсцёнкі, скроневыя кольцы, фібулы, ІІадвескі, зерняцёрка, ляп ны посуд. Траплялася і кераміка з штры хоўкай арнаментальнага характару. Ад на-звы вёскі і гарадзішча атрымала назву мі-лаградская культура. Атрыманы матэрыялы для вырашэння пытання аб узаемасувязях насельніцтва мілаградскай і зарубінецкай культур на верхнім Дняпры, а таксама для падзелу мілаградскай культуры на асобныя храналагічныя этапы. На гаспадарчай част цы гарадзішча культурнага пласта няма. Пры раскопках знойдзены рэшткі ўмацаван-няў ІІа краі гарадзішча. Помнік датуецца IV - III стст. да н. э. - II ст. н. э. Селішча. На поўнач ад гарадзішча, за яго валамі. У 1955 г. 300 м2 нлошчы даследа-вала В. М. Мельнікоўская. У культурным пласце 10-15 см быў знойдзены мілаград-скі і зарубінецкі посуд. Выяўлены таксама прыкметы жытла з познім мілаградскім комплексам рэчаў і зарубінецкай керамі-кай. Матэрыялы даследаванняў захоўваюцца ў Інстытуце археалогіі АН у Маскве. в. Перавалока, Караваціцкі сельсавет Гарадзішча-1. За 2 км на ўсход ад вёскі, ва ўрочышчы Шчыгуз, сярод балота. Пля-цоўка гарадзішча круглая, дыяметрам 15 м, абнесена кальцавым валам вышынёй 1,5 м, шырынёй 15 м. Уваход на пляцоўку з паў-днёва ўсходняга боку. У 1964 г. гарадзішча выявіў і абследаваў Л. Д. Побаль, а ў 1976 г. абследаваў Г. В. Штыхаў. Раскопкі гарадзіпіча не праводзіліся. Гарадзішча-2. За 2 км на паўднёвы ўсход ад вёскі, ва ўрочыіпчы Пажары. Пля цоўка гарадзішча памерам 52X36 м. Яна абкружана валам вышынёй 1,3 м. У 1964 г. гарадзііпча выявіў і абследаваў Л. Д. По-баль, а ў 1976 г. абследаваў Г. В. Штыхаў. Раскопкі гарадзішча не праводзіліся. в. Рассвет, Васілевіцкі гарадскі Савет Гарадзішча. За 3 км на паўночны ўсход ад вёскі, ва ўрочыпічы Гарадзінка, на ўзлес-сі. Пляцоўка гарадзішча блізкая ІІа форме да круга. Плошча каля 0,5 га. Умацавана валам выіпынёй 1,3 м, шырынёй 10 м і ро вам глыбінёй 0,4 м, шырынёй 3 м. 3 паў-ночнага боку прасочаны дадатковы вал вы-шынёй 0,5 - 0,8 м і шырынёй 4 -6 м. У 1981 г. гарадзішча выявіў М. I. Ла-шанкоў. Культурны пласт 0,4 м. У ім зной-дзены кераміка і косці жывёлін. Адносіц ца да мілаградскай культуры ранняга жа- лезнага веку. Раскопкі гарадзішча не пра-водзіліся. Матэрыялы абследавання захоўваюцца ў Інстытуце гісторыі АН Рэспублікі Бела-русь. в. Стара-Краснае, Дземяхоўскі сель-савет Гарадзішча. За 1 км на поўнач ад вёскі, ва ўрочышчы Гарадок, у лесе. Пляцоўка гарадзішча авальная, намерам 62X70 м, аб несена 2 валамі. Адзін вышынёй 2,5 м зна-ходзіцца на краі пляцоўкі, другі вышынёй 1 м праходзіць ніжэй першага. Паміж вала-мі прагледжваюцца прыкметы рэштак рова. У 1976 г. гарадзішча адкрыў і даследа-ваў Г. В. Штыхаў. Культурны пласт 0,4 м. Знойдзены 12 абломкаў ляпной керамікі. Гарадзішча адносіцца да зарубінецкай культуры. в. Унорыца, Азершчынскі сельсавет Паселішча-1. На заходняй ускраіне вёс-кі, на першай надпоймавай тэрасе Дняпра. У 1977 г. паселішча адкрыў і абследа-ваў У. П. Ксяндзоў. Культурны пласт 0,2 м на плошчы 200 м2. Знойдзены ляпная кера-міка і крамянёвыя прылады працы. Пасе-лішча адносіцца да канца бронзавага - па-чатку ранняга жалезнага веку, датуецца ІІа-чаткам 1-га тысячагоддзя да н. э. Паселішча-2. За 1,5 - 2 км на поўдзень ад вёскі, на нершай надпоймавай тэрасе пра-вага берага Дняпра. У 1977 г. паселішча адкрыў і абследаваў У. П. Ксяндзоў. Куль-турны пласт 0,1 м на плошчы 300 м2. Зной-дзены крамянёвыя вырабы (.адшчэпы, пласці-ны, нуклеусы), рэшткі ляпной керамікі з дамешкам жарствы і пяску ў гліне, упрыго-жаныя арнаментам у выглядзе наразных лі-ній. Паселішча адносіцца да канца бронза вага - пачатку ранняга жалезнага веку, да туецца яно пачаткам 1-га тысячагоддзя да н. э. пас. Храбры, сельсавет Ровенска-Слабодскі Гарадзішча. За 0,6 км на паўднёвы ўсход ад пасёлка, сярод балота. Пляцоўка гарадзішча памерам 85X60 м, абнесена 2 валамі і ровам. Вышыня ўнутранага вала 1,5 м, вонкавага 0,5 м. У 1960 г. гарадзішча абследавала В. М. Мельнікоўская, а ў 1976 г. - Г. В. Штыхаў. Раскопкі гарадзі-шча не праводзіліся. в. Чорнае, Белабалоціцкі сельсавет Гарадзішча. За 0,5 км на паўночны ўсход ад вёскі, на беразе возера Хацімля. Пляцоўка гарадзішча памерам 75X45 м. 3 за-ходняга і ўсходняга бакоў ёсць равы. 3 боку поля гарадзішча ўмацавана валам вышынёй 2м, шырынёй 15 м. Частка пляцоўкі па шкоджана. У 1960 г. гарадзішча абследава- ла В. М. Мельнікоўская, а ў 1976 г. - Г. В. Штыхаў. У шурфах былі знойдзены 200 абломкаў ляпнога посуду (кераміка з расчосамі і глянцаваная), гліняны грузік 25 выступамі і адтулінай пасярэдзіне (ры- туальнага прызначэння), бронзавая трапеца- падобная падвеска. Гарадзішча адносііша да мілаградскай і зарубінецкай культур. Матэрыялы абследаванняў захоўваюцца ў Інстытуце гісторыі АН Рэспублікі Бела-русь. в. Чырвоная Дуброва, Караваціцкі сельсавет Гарадзішча. За 1,5 км на паўднёвы за-хад ад вёскі, на ўзвышшы правабярэжнага поплаву р. Ведрыч. Пляцоўка гарадзішча ў плане эліпсападобная, памерам 195 - 122,5 м. Умацавана валам вышынёй 0,8 - 1,2 м, шырынёй 10 м. У 1976 г. гарадзішча выявіў Г. В. Штыхаў, а ў 1981 г. яго абсле даваў М. I. Лашанкоў. Раскопкі гарадзі шча не праводзіліся. Падрыхтаваў да друку II. Рабянок

 Гарадзішча ў в. Гарошкаў. Ранні жалезны век

 План і разрэз зарубінецкага жылля (в. Гарошкаў. Заштрыхаваны ямы ад слупоў)

 Гліняныя сасуды з Калочынскага гарадзішча (сярэдзіна I тыс. н. э.)

Глівяны ковік і прасліца (мілаградскія гру зікі)

 Сярпы з гарадзішча Калочын