Рэчыца і павет

За станцыяй Мазыр у 36 вёрстах на Брэсцка Бранскай чыгунцы ляжыць станцыя Васілевічы, якая адгружае звыін 1200 тыс. ІІудоў лясных і часткова хлебных грузаў. СтаІІцыя размепічана паблізу вытокаў р. Вед-рыч, ІІрытоку Дняпра, пры с. Васілевічы. У сяле ёсць Мікалаеўская царква, пабудава-ная ў 1825 г., валасное праўленне і сельская школа. 3 1878 г. у Васілевічах існуе метэа ралагічная станцыя з прыборамі для назі рання над узроўнем навакольных водаў. Ва сілевічы пасля пабудовы чыгункі пачалі у гэтым годзе цкіх службаў. гаротны стан і прызначыў даўнічы камі-, гаспадарчым абора, з асіг->ублі. За гэту 1872 г. новы кай, нарэшце ;ня асвечаны Багародзіцы. \ца. Мн.: 1903. ;ва, пабудава-Іне і сельская [ існуе метэа Імі для назі>Іх водаў. Ва гункі пачалі развівацца і зрабіліся даволі бойкім ганд-лёвым пунктам. У той жа час былі асушаны экспедыцыяй генерала Жылінскага балоты, якія акружалі мястэчка. Перад асушэннем балотаў урад выручаў за лугі арэнднай пла-ты толькі 155 руб., пасля ж правядзення каналізацыі лугі пачалі прыносіць да 7000 руб. У наваколлі Васілевічаў знахо-дзіцца самы глыбокі на Палессі тарфянік, паблізу ж ёсць глыбокія нізіны, ці ка лодзежы, вядомыя пад назвай "зовжыных". У народзе захавалася паданне, што гэтыя калодзежы былі выкапаны па распараджэн ню княгіні Вольгі падчас яе паходу на драўлян. У 39 вёрстах за Васілевічамі Брэсцка Бранская чыгунка дасягае павятовага горада Рэчыцы, размешчанага ІІа нравым беразе Дняпра. Станцыя Рэчыца грузіць да 1300 тыс. пудоў пераважна- лясных і часткова хлебных грузаў. Гісторыя г. Рэчыцы небага-тая падзеямі. Вядома, што ў канцы XII ст. горад, што знаходзіўся ў зямлі дрыгаві-чоў, ужо існаваў, быў умацаваным нунктам і належаў Валынскаму княству, затым ім авалодалі чарнігаўскія князі, а ў 1214 г. горад быў зусім зніпічаны князем Мсцісла-вам Наўгародскім. У часы Гедыміна Рэчыца ўвайшла ў склад ВКЛ, а пазней ІІе адзін раз бывалі каля Рэчыцы перакопскія татары. Паводле данай Жыгімонтам у 1511 г. грама-ты дняпроўскім і задвінскім горадам, Рэ-чыца ў ліку іншых валасцей атрымала пра ва ўносіць даніну непасрэдна ў казну "как бывала за велнкого князя Внтовта", затым у 1561 г. кароль Жыгімонт даў асобную грамату жыхарам Рэчыцы, у якой было па-цвярджэнне падаткаў і павіннасцяў, а так-сама правы суда і гандлю; у 1596 г. усе гэтыя нрывілеі былі ІІацверджаны і Жыгі монтам III. У 1634 г. мінскі ваявода Аляксандр Слушко заснаваў тут манастыр дамініканцаў. Падчас вайны Багдана Хмяльніцкага ў 1648 г. Рэчыцу занялі каза-кі, але ў наступным годзе Януш Радзівіл, гетман літоўскі, у наваколлі Лоева разбіў казацкія атрады Крычэўскага і Падабайлы. У 1650 г. Рэчыцу заняў Нябаба, але неўзаба-ве вымушаны быў уступіць і загінуў у бой-цы. Пасля гэтага гетман умацаваў горад і за няў яго войскамі; у 1653 г. у Рэчыцы лі-тоўскае войска мела галоўную кватэру, а ў наступным годзе рушыла на ВорІІІу і тут было разбіта войскамі цара Аляксея Міхай-лавіча пад камандаваннем князя Трубяцко-га; Рэчыца засталася безабароннай і была занята рускімі войскамі. У 1796 г. Рэчыца была староствам, а потым - павятовым гора-дам чарнігаўскага намесніцтва; у 1797 г. яна была далучана да Менскай губерні, а ў 1802 г. пакінута павятовым горадам гэтай жа губерні. У 1845 г. быў зацверджаны герб Рэчыцкага павета, які ўяўляў сабою шчыт, раздзелены на дзве палавіны, пры чым у верхнім змешчаны губернскі герб, а ў ніжняй - у белым нолі распушчаны ў левы бок двухканцовы сцяг ружовага колеру, ніжні канец сцягу некалькі даўжэйшы; на сцягу выява конніка ў латах, які сядзіць па кані павернуты ў правы бок; у правай руцэ конніка - аголены меч, а ў левай - Іпчыт з выявай на ім двайнога крыжа. Насель ніцтва Рэчыцы дасягае больш чым 10 000 ча лавек, з іх праваслаўных - 37 %, яўрэяў - да 57 %, астатнія ж 4 % складаюць інпіыя веравызнанні; што датычыць складу насель ніцтва паводле саслоўя, то найбольшы пра цэнт складаюць мяшчане - 80 %. Цяпер у горадзе ёсць дзве царквы - адна, болып но вая, Успенская, а другая, - Іпто існавала з 1723 г., Святога Мікалая, каталіцкі кас цёл, сінагога і некалькі яўрэйскіх малі тоўных дамоў, прыходскае вучылііпча і не калькі хедэраў, бальніцы - прыказа грамад скага апекавання на 15 ложкаў і турэмная на 4 ложкі, аптэка, яўрэйскае таварыства для аказання дапамогі бедным і дзве леса пільні з 53 рабочымі. У Рэчыцы ёсць пара ходная прыстань на Дняпры. Горад гандлюе хлебам і лесам. Уніз па Дняпры адпраўляец ца адсюль звыш 160 тыс. пудоў грузавых, а прыбывае да 1500 тыс. пуд. 3 жыхароў горада мяшчане хрысціяне жывуць заможна, займаюцца галоўным чы нам земляробствам, а таксама рыбалоўствам, сплавам лесу, лясных матэрыялаў і адкор мам свіней; яўрэі ж займаюцца дробным гандлем і таксама сплавам лесу і лясных прадуктаў. Даходы горада дасягаюць 14,5 тыс. рублёў. Два разы на год у Рэчыцы збі раюцца ярмаркі - 9-га мая і 6-га снежня; на іх прадаюцца хлеб, коні і скаціна. У 1830 г. у Рэчыцы нарадзіўся У. Д. Спасо віч, вядомы адвакат, крытык і публіцыст. Вярстах у 30 на паўночны захад ад Рэчы цы ўверх па Дняпры, вярстах у 4 выпіэй упадзення ў яго р. Бярэзіны на нравым беразе гэтай ракі ляжыць пры паштовым тракце з Менска ў Рэчыцу м. Горваль. Мя-стэчка гэта раней належала князям літоў-скім, і на яго часта нападалі маскоўскія войскі. Пры цараванні Івана Грознага, у 1535 г. яно было зусім разбурана, а падчас вайны Яна-Казіміра з царом Аляксеем МЬ хайлавічам у другі раз было спустошана. У 1503 г. Аляксандр Ягелончык заключыў перамір'е на 6 гадоў з Іванам III; у гэ-тым дагаворы Горваль у ліку іншых мястэ-чак быў названы польскай тэрыторыяй і да зыходу тэрміна перамір'я не падлягаў на-падзенням. У 1648 г. казакі пад Горвалем разбілі на голаў стражніка літоўскага Мірскага. Мясцовасць навокал мястэчка - палеская, але ж бедная; маёнтак складаюць 53 000 моргаў зямлі; у пушчах гоніцца смала і вырабляецца шкіпінар. Цяпер маёнтак знаходзіцца ў запусценні. У мястэчку на-лічваецца 900 жыхароў, якія займаюцца галоўным чынам сплавам лесу і гандлем; гандлем займаюцца пераважна яўрэі. У мяс-тэчку ёсць праваслаўная царква, станавая кватэра, валасное праўленне, тры яўрэйскіх малітоўных дамы, бальніца, вучылігача і даволі многа крамаў. На падставе былых прывілеяў тут кожны тыдзень адбываюцца таргі. На прыстані ў Гарвалі грузіцца да 500 тыс. пудоў лясных грузаў. Уніз па Дняпры вярстах у 30 на паўднё-вы ўсход ад Рэчыцы размешчана мястэчка Холмеч з прыстанню і паромнай пераправай. У мястэчку ёсць дзве праваслаўныя царквы, два яўрэйскіх малітоўных дамы, два брова-ры і ІІекалькі млыноў. Здаўна мястэчка належала Валовічам, а ў агюшні час Ра-кіцкім. Дзякуючы месцараспалажэнню ля ракі Холмеч з'яўляецца гандлёвым пунктам: адсюль вывозяцца ўніз па Дняпры лясныя матэрыялы і смала, параходы ж знізу пры-возяць соль, зерне і інш. прадметы першай неабходнасці; усіх грузаў адпраўляецца ўніз каля 750 тыс. пудоў. Мястэчка стала вядомым з часоў казацкіх войнаў. У 1649 г. гетман Януш Радзівіл разбіў тут казакоў, якія былі пад начальствам Падабайлы і Крычэўскага. У 1775 г. 4 ліпеня пасля пер-ІІІага падзелу Польшчы ў Холмечы быў пад-пісаны акт размежавання беларускіх зямель паміж Польшчай і Расіяй. Ніжэй м. Холмеча на Дняпры вярстах у 30 ад яго ляжыць мястэчка Лоеў, якое мае параходную прыстань на Дняпры пры ўпа-дзенні ў яго Сожа, на мяжы Магілёўскай і Чарнігаўскай губерняў. Мястэчка разме-шчана таксама пры паштовым тракце з Рэчы цы ў Чарнігаў. У Лоеве ёсць верф для ІІабудовы суднаў. Жыхароў тут налічваецца 1615 чалавек абодвух налоў. У мястэчку ёсць дзве праваслаўныя царквы, касцёл, чатыры сшагогі, школа, сем ветраных млыноў і два вадзяных, даволі многа крамаў, паштовая станцыя і валасное праўленне. На прыстані складваюцца тавары, якія сплаўляліся вяс-ною і летам па Дняпры, Бярэзіне і Сожу, галоўным чынам соль, зерне, лён, масла і клёпка. Усіх гэтых грузаў адпраўляецца ўверх да 70 тыс. ггудоў, уніз за 160 тыс. пудоў, а прыходзіць знізу да 90 тыс. і звер ху - да 15 тыс. пудоў. Наогул Лоеў уяўляе сабою мястэчка, нрычым гандаль тут асаблі ва ажыўлены вясною. Гандлем амаль выключ-на займаюцца яўрэі. Пра паходжанне Лое ва гісторыя маўчыць, але без сумнення ён быў адным з старажытнейшых пасяленняў, таму што зручнае размяшчэнне яго пры вя лікай рацэ, якая была старажытным ганд-лёвым шляхам "3 вараг у грэкі", рабіла Лоеў адным з этапаў каланізацыі; ва ўсяля кім разе адносна Лоева вядома, што з часоў Літвы ён знаходзіўся пад уладай Польшчы і ў далейшай сваёй гісторыі быў многа разоў спустошаны. У 1505 г. мястэчка было разбурана перакопскай ардой МахмедТірэя, які тады ваяваў з Менскім і Слуцкім княствамі. На галоўным сейме 1646 г. Лоеў быў далучаны да Старадубскага павета Сма ленскага ваяводства, як кампенсацыя Літве за вернуты Трубчэўск. Падчас наўстання ка закоў пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніц кага Лоеў быў сведкам крывавай разні. У канцы 1648 г. казацкі галава Падабайла знішчыў яго зусім. Гэтаму ж мог пераінко-дзіць харунжы Галеўскі, які быў там, гаму што атрад казакоў пад началам Крачкоўскага пагражаў яму з тылу; між тым стары гетман літоўскі Станіслаў КіІІІка з нрычыны хва робы не мог прыняць удзел у вайне і дару чыў камандаванне гетману Янушу Радзіві лу, які знаходзіўся Ііад Рэчыцай. Такім чынам, пачаліся ваенныя дзеянні. 18 ліпе ня 1649 г. Януш Радзівіл рушыў з-пад Рэ чыцы свае войскі - пяхоту байдакамі па Дняпры, а конніцу і артылерыю сухім Іпля хам - і прыйшоў к Лоеву ў два дні; Га леўскі ж з пяхотай перабраўся на другі бок Дняпра, на месцы ўпадзення ў яго Сожа, і зрабіў тут акопы, каб аблегчыць рух Ра дзівіла, які ішоў з войскамі к Лоеву. Толь кі 31 ліпеня Крачкоўскі сустрэўся з войска мі Радзівіла. Адбылася ўпорная і крыва вая бітва, у якой казакі былі разбіты наголаў. Ніжэй па ДняІІры няма адметных пасяленняў, таму што найболып прыкмет ныя - Радуль і Любеч знаходзяцца на ле вым беразе Днянра ў Чарнігаўскай губерні. 1535 г. яно было зусім разбурана, а падчас вайны Яна-Казіміра з царом Аляксеем Мі-хайлавічам у другі раз было спустошана. У 1503 г. Аляксандр Ягелончык заключыў перамір'е на 6 гадоў з Іванам III; у гэ-тым дагаворы Горваль у ліку іншых мястэ-чак быў названы польскай тэрыторыяй і да зыходу тэрміна перамір'я не падлягаў на-падзенням. У 1648 г. казакі пад Горвалем разбілі на голаў стражніка літоўскага Мірскага. Мясцовасць навокал мястэчка - палеская, але ж бедная; маёнтак складаюць 53 000 моргаў зямлі; у пушчах гоніцца смала і вырабляецца шкіпінар. Цяпер маёнтак знаходзіцца ў запусценні. У мястэчку на-лічваецца 900 жыхароў, якія займаюцца галоўным чынам сплавам лесу і гандлем; гандлем займаюцца пераважна яўрэі. У мяс-тэчку ёсць праваслаўная царква, станавая кватэра, валасное праўленне, тры яўрэйскіх малітоўных дамы, бальніца, вучылішча і даволі многа крамаў. На падставе былых прывілеяў тут кожны тыдзень адбываюцца таргі. На прыстані ў Гарвалі грузіцца да 500 тыс. пудоў лясных грузаў. Уніз па Дняпры вярстах у 30 на паўднё-вы ўсход ад Рэчыцы размешчана мястэчка Холмеч з прыстанню і паромнай пераправай. У мястэчку ёсць дзве праваслаўныя царквы, два яўрэйскіх малітоўных дамы, два брова-ры і некалькі млыноў. Здаўна мястэчка належала Валовічам, а ў апошні час - Ра-кіцкім. Дзякуючы месцараспалажэнню ля ракі Холмеч з'яўляецца гандлёвым пунктам: адсюль вывозяцца ўніз па Дняпры лясныя матэрыялы і смала, параходы ж знізу пры-возяць соль, зерне і інш. прадметы першай неабходнасці; усіх грузаў адпраўляецца ўніз каля 750 тыс. пудоў. Мястэчка стала вядомым з часоў казацкіх войнаў. У 1649 г. гетман Януш Радзівіл разбіў тут казакоў, якія былі пад начальствам Падабайлы і Крычэўскага. У 1775 г. 4 ліпеня пасля пер-шага падзелу Полыпчы ў Холмечы быў пад-пісаны акт размежавання беларускіх зямель паміж Полынчай і Расіяй. Ніжэй м. Холмеча на Дняпры вярстах у 30 ад яго ляжыць мястэчка Лоеў, якое мае параходную прыстань на Дняпры пры ўпа-дзенні ў яго Сожа, на мяжы Магілёўскай і Чарнігаўскай губерняў. Мястэчка разме-шчана таксама пры паштовым тракце з Рэчы-цы ў Чарнігаў. У Лоеве ёсць верф для пабудовы суднаў. Жыхароў тут налічваецца 1615 чалавек абодвух палоў. У мястэчку ёсць дзве праваслаўныя царквы, касцёл, чатыры сінагогі, школа, сем ветраных млыноў і два вадзяных, даволі многа крамаў, паштовая станцыя і валасное праўленне. На прыстані складваюцца тавары, якія сплаўляліся вяо ною і летам па Дняпры, Бярэзіне і Сожу, галоўным чынам соль, зерне, лён, масла і клёпка. Усіх гэтых грузаў адпраўляецца ўверх да 70 тыс. пудоў, уніз - за 160 тыс. пудоў, а прыходзіць знізу да 90 тыс. і звер-ху - да 15 тыс. пудоў. Наогул Лоеў уяўляе сабою мястэчка, прычым гандаль тут асаблі ва ажыўлены вясною. Гандлем амаль выключ-на займаюцца яўрэі. Пра паходжанне Лое-ва гісторыя маўчыць, але без сумнення ён быў адным з старажытнейшых пасяленняў, таму што зручнае размяшчэнне яго пры вя лікай рацэ, якая была старажытным ганд-лёвым шляхам "3 вараг у грэкі", рабіла Лоеў адным з этапаў каланізацыі; ва ўсяля кім разе адносна Лоева вядома, што з часоў Літвы ён знаходзіўся пад уладай Полыпчы і ў далейшай сваёй гісторыі быў многа разоў спустошаны. У 1505 г. мястэчка было разбурана перакопскай ардой Махмед-Гірэя, які тады ваяваў з Менскім і Слуцкім княствамі. На галоўным сейме 1646 г. Лоеў быў далучаны да Старадубскага павета Сма-ленскага ваяводства, як кампенсацыя Літве за вернуты Трубчэўск. Падчас паўстання ка-закоў пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніц кага Лоеў быў сведкам крывавай разні. У канцы 1648 г. казацкі галава Падабайла знішчыў яго зусім. Гэтаму ж мог перашко-дзіць харунжы Галеўскі, які быў там, таму што атрад казакоў пад началам Крачкоўскага пагражаў яму з тылу; між тым стары гетман літоўскі Станіслаў Кішка з прычыны хва робы не мог прыняць удзел у вайне і дару-чыў камандаванне гетману Янушу Радзіві-лу, які знаходзіўся пад Рэчыцай. Такім чынам, пачаліся ваенныя дзеянні. 18 ліпе-ня 1649 г. Януш Радзівіл рушыў з-пад Рэ-чыцы свае войскі - пяхоту байдакамі па Дняпры, а конніцу і артылерыю сухім шля хам - і прыйшоў к Лоеву ў два дні; Га-леўскі ж з пяхотай перабраўся на другі бок Дняпра, на месцы ўпадзення ў яго Сожа, і зрабіў тут акопы, каб аблегчыць рух Ра дзівіла, які ішоў з войскамі к Лоеву. Толь-кі 31 ліпеня Крачкоўскі сустрэўся з войска-мі Радзівіла. Адбылася ўпорная і крыва-вая бітва, у якой казакі былі разбіты наголаў. Ніжэй па Дняпры няма адметных пасяленняў, таму што найбольш прыкмет-ныя - Радуль і Любеч знаходзяцца на ле-вым беразе Дняпра ў Чарнігаўскай губерні. дружына Мсціслава Удалога ўзяла прысту-пам Рэчыцу. На чым грунтуецца такое сцвяр-джэнне? На аўтарскай інтуіцыі? Бадай, што так. Але ж яно, такое сцвярджэнне, аніяк не вытлумачваецца тагачаснымі абста-вінамі. Па першае, Мсціслаў Мсціслава-віч быў чалавекам надзвычайнага сумлення. Псторыя не захавала доказаў ягонай вера-ломнасці. Перад тым як узяць які горад, ён паведамляў аб намеры варожаму боку. Ня рэдка і тройчы. Таксама, напэўна, было і ў дачыненні Рэчыцы. Па-другое, ці магла та-гачасная Рэчыца думаць пра ўзброены ад-пор, бачачы дружыну Мсціслававу, перад якой збаяўся неўзабаве нават сам князь кіеў-скі? Але не будзем надта засяроджваць увагу на гадах, высвятляючы, які - 1213-ы ці 1214-ы больш правільны ў дачыненні першага ўпамінку пра Рэчыцу. Аналіз да-датковых крыніц дазваляе сур'ёзна ўсум ніцца ў дачыненні абодвух гадоў. Хто ёсць чарнігаўскі князь Усевалад, на якога рушыў Мсціслаў? Сын вялікага кня-зя кіеўскага Святаслава Усеваладавіча, які памёр у 1194 г. Яго, Усевалада Чарнігаўска га і Кіеўскага, звалі таксама Усеваладам Чэрмным. Калі кіеўскі князь Рурык Рас-ціслававіч (дзядзька Мсціслава Мсцісла вавіча Удалога) памёр, то Чэрмны выгнаў з зямлі Кіеўскай сыноў і пляменнікаў Ру-рыкавых, сам авалодаў Кіевам. Выгнаннікі звярнуліся за дапамогай да Мсціслава Мсціслававіча. Ён згадзіўся пастаяць за праўду. Прывёў дружыну да Кіева, быў гатовы змагацца з Усеваладам Чэрмным. Але той, збаяўшыся, уцёк за Дняпро. Пацікавімся радаслоўнай Усевалада Чэрмнага. Яна ў шматтомнай капітальнай працы - "Мсторня СССР с древнейшнх вре мен до нашнх дней". М.: 1966. I што ж бачна: Усевалад Чэрмны памёр у ... 1212 г. Значыць, тыя падзеі, пра якія апавядаецца ў летапісу ў дачыненні Рэчы цы, аніяк не маглі мець месца ні ў 1213 ні ў 1214 г. Яны былі раней 1212 г. Але ў княскіх радаводах ёсць яшчэ адна загадка. У дачыненні смерці Рурыка Рас-ціслававіча, Вялікага князя Кіеўскага, на-шчадкаў якога выгнаў з Кіева Усевалад Чэр-мны. Радаслоўная Рурыка Расціслававіча паказвае: ён памёр у ... 1215 годзе. Значыць, нешта пераблытана летапісцам або памылак нарабілі складальнікі кня-скіх радаводаў. Апошняе было 6 найболын прыкрым, бо над памянёнай вышэй працай па гісторыі СССР карпелі не адзін дзеся-так акадэмікаў ды членаў-карэспандэнтаў. I радаслоўныя амаль 30 гадоў пераходзяць з аднаго выдання ў другое. У тым ліку і ў зборнікі Карамзіна, Кастамарава, Са-лаўёва, Тацішчава. А цяпер, бадай, пра галоўнае. Адказ на пытанне, з якога пачынаецца гэты артыкул, знаходзіцца, па ўсёй верагоднасці, у іншых крыніцах, чым у 1-ым Ноўгарадскім лета пісу, дзе распавядаецца пра паход Мсцісла ва Мсціслававіча Удалога на Кіеў (1213 1214 гг.). У 1900 г. у Маскве ў друкарні Шарапава выйшла праца Л. Вінаградава "Гомель. Его прошлое н настояіцее. 1142-1900 гг.". Яна прысвечана "Светлейшему Князю Варшав скому Графу Федору Нвановнчу Паскевнчу Эрнванскому "... Азнаямленне з кнігай Л. Вінаградава паказвае: у ягонай асобе - карпатлівы і старанны краязнаўца. Ён нашмат глыбей за-сяродзіўся на гістарычных крыніцах, чымсьці тыя ж Кастамараў і Салаўёў, якія "ахоплівалі" перыяд усяе Русі. Вінаградаў жа рупіўся адшукаць звесткі толькі пра Гомель. Знайшоў: гістарычная эпоха Гомеля пачынаецца з 1142 г., калі смаленскі князь Расціслаў Мсціслававіч пайшоў на чарні-гаўскага князя Ігара Алегавіча, забраў у та-го Гомель. Паведаміўшы пра тое, Л. Віна-градаў робіць зноску. А яна мае прамое дачыненне і да гісторыі Рэчыцы. Аказваец-ца, яшчэ раней 1142 г., калі ў летапісу названы Гомель, меліся звесткі пра Рэчыцу. Пазначаны і год 1034 ы (хутчэй за ўсе - 1134-ы. - Заўвага А. Рабянка і П. Рабян ка.). Яшчэ тады "...Новгородцы начаша вое ватн по Днепрю городе Черннговскее н взяв-ша Речнце на Іцнть н нные городе мнозн...". Параўнаем тэксты з летапісаў, што ў на-рысе Умецкага і працы Л. Вінаградава. Пра адно і тое ж: наўгародцы пачынаюць вая ваць гарады чарнігаўскія, што стаяць на Дняпры, і не мінаюць Рэчыцы. Толькі ж пра тое, ды словамі зусім іншымі. Паміж 1034 (1134) і 1213-1214 гг. не малы прамежак часу. Дык няўжо і тады, яшчэ на пачатку XI (XII) ст., наўгародцы хадзілі на Кіеў паўз Рэчыцу? Сумнявацца не даводзіцца. Хадзіць ад Ноўгарада да Кіева Дняпром - шлях найболыы зручны. I на шляху гэтым, вядома ж, наўгародцы мелі сваіх таемных памочнікаў, якія пера-казвалі ў Ноўгарад нямала звестак пра кня-скую дружыну кіеўскую. Верагодна, што та ды, у 1034 (1134) г., наўгародцы і разбуры-лі Рэчыцу, ці, як у летапісу, на які спасылаецца Л. Вінаградаў, узялі яе на шчыт. ...Нядаўна Рэчыца святкавала юбілей - 780 гадоў. Дата не надта круглая, але ж. Ці адпавядае яна сапраўднасці? Наўрад. Ве рыцца: у бліжэйшы час будзе знойдзены грунтоўны доказ таго, што гісторыя Рэчыцы мае болын грыбокія карані, чым лічыцца дагэтуль. Магчыма, доказ такі на паліцы ці ў скрыні легендарнай бібліятэкі Івана Грознага, на след якой гісторыкі рупяцца натрапіць не адно стагоддзе.

А. Рабянок, П. Рабянок